Her devletin kendine özgü bir rejimi vardır. Ancak hukuk devleti kavramı, sadece anayasal bir düzenin ya da yasal çerçevenin varlığını değil, o yasaların evrensel hukuk ilkelerine uygunluğunu, iktidarın da bu ilkelere tabi olmasını gerektirir. Türkiye’nin bugün geldiği noktada ise sadece hukuk devleti olma vasfını değil, aynı zamanda en basit haliyle bir “kanun devleti” olma niteliğini bile yitirdiğini görüyoruz.
Son dönemde yaşanan gelişmeler bunu açıkça gösteriyor. Anayasa Mahkemesi’nin kararlarının tanınmadığı, taraf olunan AİHM içtihatlarının yok sayıldığı, bireysel hakların keyfi olarak ihlal edildiği, yargı kararlarının siyasi iktidar tarafından doğrudan hedef alındığı bir rejimde, “hukuk devleti” tanımından söz etmek yalnızca bir aldatmaca olur.
Muhalefete Yönelik Sistematik Baskı
CHP’li belediyelere yönelik müfettiş kuşatmaları, seçilmiş isimlerin yargı yoluyla tasfiyesi, gözaltılar ve tutuklamalar artık münferit hadiseler olmaktan çıkmış; sistematik bir siyasal stratejiye dönüşmüştür. Daha geçtiğimiz haftalarda öğrencilerin, gazetecilerin ve muhalif akademisyenlerin yalnızca düşüncelerini ifade ettikleri için tutuklandığına şahit olduk. Bir yandan anayasa değişikliğiyle ‘hukukun üstünlüğü’ne bağlılık ilan eden iktidar, diğer yandan yargı kararlarını uygulamayı açıkça reddediyor. Daha vahimi kişiye göre hukuk var atık. Aynı kanun maddesi uygulamada farklı kişilere farklı sonuçlar doğuracak şekilde uygulanıyor. İsnad edilen suçu yargılama ile sabit olsa dahi tek gün hapis yatmayacak öğrenciler tutuklu yarılanırken, insanları açıkça ölümle tehdit edenler tutuksuz yargılanıyor. Bu ve benzer bir çok uygulama hukuka olan güveni ortadan kaldırmaya yetiyor. Bırakın hukuk, kanunlar dahi yok sayılıyor. Ben yaptım oldu havasındaki siyasi iktidar açık bir güç zehirlenmesi yaşıyor.
AYM ve Danıştay Kararlarının Çiğnenmesi
Anayasa Mahkemesi’nin verdiği iptal kararları uygulanmıyor. Hatta iktidar yetkilileri, AYM’yi adeta bir düşman kurum gibi hedef alıyor. Mahkemelerin verdiği yürütmeyi durdurma kararları görmezden geliniyor, ihlal kararlarına rağmen cezaevinde tutulanlar, haksız ve hukuksuz biçimde yıllar süren davalarla cezalandırılıyor. Bu uygulamalar yalnızca hukuk devleti ilkesini değil, devletin kendi koyduğu kurallarına bile uymadığı bir keyfilik rejimini tanımlıyor.
Kanun Devleti Dahi Değiliz
“Hukuk devleti” bir idealdir; “kanun devleti” ise teknik bir tanımdır: Yasaların öngörülebilir olduğu, idarenin bu yasalarla bağlı olduğu bir yönetim biçimi. Ancak Türkiye’de artık yasaların öngörülebilirliği kalmamıştır. Aynı fiil, muhalif biri tarafından işlendiğinde suç sayılırken; iktidara yakın olanlar için görmezden gelinmektedir. Yasaların uygulanmasında eşitlik ilkesi rafa kaldırılmış, yargı kurumu adeta yürütmenin bir kolu haline getirilmiştir.
Devletin Hukuki Niteliği Askıya Alındı
Türkiye’de artık yürürlükteki anayasa, hükümeti bağlamıyor. Yargı bağımsız değil; medya kontrol altında; meclis etkisizleştirilmiş; sivil toplum baskı altında. Bu tablo, Türkiye’nin yalnızca bir hukuk devleti olmadığını değil, aynı zamanda bir “keyfi yönetim rejimi”ne geçtiğini de göstermektedir.
Anayasal Düzenin Çöküşü
Bir ülkede yasalar herkesi bağlamıyorsa, anayasa yalnızca bir kitapçık olarak rafta duruyorsa ve mahkemeler sadece iktidarın isteklerini yerine getiriyorsa; orası artık bir hukuk devleti değildir. Türkiye bugün ne yazık ki bu eşiği geçmiş, en temel hakların ve hukuk kurallarının iktidarın iki dudağı arasında olduğu bir dönemden geçmektedir.
Bu sürecin normalleşmesi mümkün değildir. Zira bir ülkede hukukun yokluğu, sadece muhalefeti değil, eninde sonunda herkesi yok eder. Bu yüzden artık meselemiz yalnızca demokrasi değil; en temel haliyle adalet, eşitlik ve insan onuru mücadelesidir. En büyük hata ise bu zihniyetteki güruhtan yeni ve sözüm ona daha demokratik bir anayasa bekleme gafletidir. Gafletle ihanet yolunun taşları eşitlik, özgürlük safsatalarıyla döşenmektedir.
