Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi, Cumhurbaşkanlığı Kararı ile tasfiye edildi. Karar 1 Aralık 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Böylece, AKP’nin 10 yıldır süren, Sudan’da tarımsal üretim yapma macerası sona erdi.
Tarım Dünyası’ndan Ali Ekber Yıldırım’ın haberine göre ilk olarak Mehdi Eker’in tarım bakanlığı yaptığı dönemde, 2013 yılında Sudan’da tarımsal üretim yapmak üzere 99 yıllığına 780 bin 500 hektar tarım arazisi kiralanması gündeme geldi. 2015 yılında ortak şirket kuruldu. Bu arazilerde hem devlet hem özel sektör tarımsal üretim yapacaktı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzası ile bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan kararla Sudan ile Türkiye arasında kurulan ortak şirketin tasfiyesine karar verildi. Resmi Gazete’de yayımlanan kararda şöyle deniliyor: “Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğünün bağlı ortaklığı olan Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketinin tasfiyesi hakkındaki ekli Kararın yürürlüğe konulmasına, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 22′nci ve 38′ inci maddeleri ile 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 4 üncü maddesi gereğince karar verilmiştir.”
Türk Sudan şirketindeki kadrolar da iptal edildi
Resmi Gazete’de yayımlanan Karar ile Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık şirketindeki kadro ve pozisyonlar da iptal edildi. Karar’da özetle şu bilgilere yer verildi: “Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (TÎGEM) bağlı ortaklığı olarak kurulan Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketinin (Şirket) tasfiye edilmesine karar verilmiştir. Tasfiye işlemleri ilgili mevzuat kapsamında yürütülerek ortaklık payından kaynaklı tüm hak ve yükümlülükler TİGEM’e devredilir. Şirketin, 14/7/2021 tarihli ve 2021/362 sayılı Cumhurbaşkanı Karan ile ihdas edilen kadro ve pozisyonları iptal edilerek, 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) ve (II) sayılı cetvellerin ilgili bölümlerinden çıkarılmıştır.”
Şirketin yüzde 80’i TİGEM, yüzde 20’si Sudan’a aitti
Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi 2015 yılında kuruldu. Şirket sermayesinin yüzde 80’i, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne, yüzde 20’si Sudan’a aitti. Türkiye’nin Sudan’da tarımsal üretim yapması konusundaki çalışmalar Mehdi Eker’in bakanlığı döneminde başladı. Faruk Çelik ve Bekir Pakdemirli döneminde ise konu sürekli gündemde tutuldu.
Faruk Çelik: Sudan’da tarım, vizyon meselesi
Sudan’da tarım arazisi kiralanması Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, bütçe görüşmelerinde hep eleştiri konusu oldu. Muhalefetin eleştirileri üzerine Mayıs 2017’de dönemin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, bunun vizyon meselesi olduğunu söylemişti.
Bakan Faruk Çelik dönemin Sudan Tarım ve Ormancılık Bakanı İbrahim Al Duheyri ile Çelik, Sudan’da kiralanan tarım arazisine yönelik eleştirilere şu yanıtı vermişti: “Sudan konusu bir vizyon meselesidir. Birçok ülke, başka ülkelerden 202 milyon hektar tarım arazisi kiralamış durumda. Dünya uzayda bitki üretimi ile meşgul olurken, sizin dünya coğrafyasındaki atıl arazilerin değerlendirilmesi noktasında bir görüşünüz yoksa vay halinize.”
Pakdemirli: En sonunda arazimize kavuştuk
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildikten sonra Tarım ve Orman Bakanlığı görevine Bekir Pakdemirli getirildi. Pakdemirli ilk yurtdışı gezilerinden birisini Eylül 2018’de Sudan’a yaptı. Anadolu Ajansı’nın 12 Eylül 2018 tarihli haberinde Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, “Türkiye ile Sudan arasındaki tarım ve hayvancılığa dayalı iş birliğinin hayata geçirilmesinde önemli mesafeler kat ettik.” demişti.
Pakdemirli, Sudan’da helikopterle ve karadan tarım arazilerini gezdikten sonra özetle şunları söyledi: “En sonunda arazimize kavuşmuş olduk, şimdi içindeyiz. Bu araziyi Kasım ayından itibaren tamamen Sudan hükümetinden teslim almış olacağız. Türk hükümeti olarak örnek çiftlik ve örnek üretim yapılması konusunda her türlü adımı atmış olacağız.”
Türkiye ile Sudan’ın asırlara dayanan bir kardeşliği olduğunu vurgulayan Pakdemirli, burada üretim yapma amacının sadece Türkiye’nin değil Sudanlıların da faydasına olacağını dile getirdi. Pakdemirli, bu arazilerde üretilen ürünlerin üçüncü ülkelere de sevk edileceğine dikkati çekerek, “Bu seyahatimizde Türkiye ile Sudan arasında birçok konuda adımlar attık. Yeni anlaşmalar imzaladık” ifadesini kullandı.
‘Erdoğan’ın ilk talimatı Sudan’a git, onlarla iş yap’
Sudanlılara Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın selamını ileten Pakdemirli, “Yaklaşık 2 ay önce bakan olduğumda, Başkanımızın bana ilk emri ‘Sudan’da kardeşlerimiz var, Sudan’a git, onlarla iş yap.’ olmuştu. Yani sizler için buradayız.” dedi. Pakdemirli, Türkiye’nin de büyük arazileri olduğunu ancak gıda güvenliğini sağlayabilmek için Sudan’da bulunduklarını anlattı.